En nia klubejo abundas malnovaj libroj
Esperantaj, jen la heredaĵoj de forpasintaj samideanoj kaj kluboj. De tempo al tempo iom vendiĝas per
kluba aŭkcio, kaj per tio la monkonto de Esperanto-domo aŭ de K.E.K. modeste
profitas.
Antaŭ kvin jaroj du el la
libroj, kiujn mi tiel ekposedis, estis la novelaro 'Suno kaj Pluvo' (1972) kaj
la tradukaĵo 'Kit Vivas', de la dana
romano de Jytte Lyngbirk 'Rejse med Kit' (1973). La verkinto/tradukinto estis
Gudrun Riisberg. Ambaŭ libroj estis eldonitaj de Dansk Esperanto-Forlag,
kiu 'forpasis' en la jaro 1979.
La novelaro, kiun mi ĵus relegis kun
granda plezuro, enhavas dek-kvin novelojn, kies
rakontoj temas pri okazaĵoj kaj
dilemoj ordinaraj kaj neordinaraj ĉe normalaj homoj; amo, deprimo, soleco,
patrineco, dombestoj, geedzaj interrilatoj, intergeneraciaj rilatoj kaj virinaj
rajtoj. En la amuza sed amara
rakonteto 'La birdoj de onklino Maria' ruza geedza paro promesas al la 'hereda'
onklino bone prizorgi ŝiajn amatajn papagetojn dum ŝia ferio en Kopenhago. Pro
akcidento en la apuda strato kaj malfermita fenestro ili bedaŭrinde forflugis
kaj neniam revenis. Kvankam la
birdprizorgantoj trovis tutsimilajn papagetojn, ili malsukcesis trompi
la onklinon, kaj ili ''vidis la heredon malaperi kun la birdoj en la bluan
aeron.'' Per tiu simpla ĉiutaga rakonto
Gudrun Riisberg pripensigas nin pri ĉiamaj dilemoj; soleco, avareco kaj
malbonaj intergeneraciaj rilatoj. El lingvaĵa vidpunkto la libro estas leginda
pro la simpla kaj bonstila teksto.
La relegado de la novelaro inspiris min
fari la demandojn pri kiu estis Gudrun Riisberg kaj kio estis ŝia kontribuo al
nia kulturo?
Rete troviĝas malmulte da informoj pri
ŝi. Laŭ http://esperanto.net/literaturo/autor/riisberg.html Riisberg, Gudrun. Verkoj 'Suno kaj pluvo (novelaro, 1972)
Gajaj klubvesperoj (Skeĉoj & ludoj).
Per la jena http://eo.wikipedia.org/wiki/Gudrun_Riisberg oni skribis: Gudrun Riisberg estis dana verkistino loĝanta en
Jutlando (Århus). Aŭtune 1936 Gudrun Riisberg esperantistiĝis. Ekde 1935 ŝi verkis danlingvajn novelojn, kiuj aperis
en gazetoj kaj revuoj. Post la emeritiĝo ŝi tradukis Esperanten 15 el siaj
noveloj. En 1972 la novelaro estis
eldonita sub la titolo 'Suno kaj Pluvo' de la dana eldonisto Dansk
Esperanto-Forlag en Åbyhøj Danio.'
En la katalogo de la Esperanto-Muzeo
en Vieno troveblas jena listo tradukaĵoj kaj verkoj ŝiaj:
Lyngbirk Jytte - Kit vivas 1973.
Fisker Robert - Morse-klubben Morso-klubo 1973.
Christoffersen Rigmor - Else kaj Bo. 1974.
Hermansen Knud - Grete og Jep. Grete kaj Jep 1975.
Hansen Eva Hemmer - Bodil og Pigebanden. Bodil kaj
la bando 1976.
Nielsen Torben - Venis Viro 1976.
Krom Suno kaj Pluvo, eldonita en 1972, Gudrun Riisberg verkis du librojn pri instruado kaj kluba agado:
Gajaj
klubvesperoj. Skeĉoj kaj ludoj.1970
Gajaj klubvesperoj 1971.
Alia
bona informfonto estis la esperantistaro dana; do kion oni memoras pri ŝi?
En oktrobro 1962 ŝi unuafoje instruis
Esperanton al infanaj komencantoj en la Sporta Altlernejo en Vejle. Dum la
1980-aj jaroj ŝi estis redaktoro de la porinfana gazeto 'Infana Klubo 10'. En
Esperanto Lærebog de Kristian Lanngaard, eldonita en 1951 de
Esperanto-Foreningen for Danske Akademikere, estas duparta teksto de Gudrun Riisberg
– ’Geedziĝo 1904, Geedziĝo 1934’. La sama novelo troviĝas en Suno kaj Pluvo. (Dankon
al Mogens Rude Andersen pro la informo.)
Aliaj samideanoj memoras ŝin kiel agema sed iom rezerviĝema
samideano. Profesie ŝi estis kontoristo ĉe F.D.B. en Albertslund, kie ŝi loĝis
dum la 1960-aj jaroj. Oni ankaŭ scias, ke Gudrun Riisberg estis blinda sum siaj
lastaj jaroj. Neniuj scias la daton akj la lokon de ŝia naskiĝo, nek la daton
de ŝia forpaso.
En Dansk Esperanto-Blad 1953 –
1972 troviĝas 16 recenzoj, kiujn Gudrun
Riisberg verkis pri romanoj, poemaroj kaj lerno-libroj dum la jaroj 1961 –
1971. En D.E.B. de julio - aŭgusto 1961
legeblas jena artikolo ŝia: 'Ĉiam – ĉiam – ĉiam. (portu la stelon)'
kio donas impreson de ĉarme entuziasma samideano, kies amegon al
Esperanto ŝi kunportis ie ajn. Gudrun Riisberg malavare monkontribuis
al C.D.E.L. kaj dum kelkaj jaroj ŝi ankaŭ estis estrara anstataŭlo.
En la sesdekaj jaroj ŝi loĝis unue en
Taastrup kaj poste en Albertslund. Laŭ la rubriko 'Informetoj' en la aŭgusta
numero 1965 de Dansk Esperanto-Blad aperis jeno: 'En Albertslund Posten (loka
gazeto por nova urbo apud Kopenhago) aperis intervujo kun Gudrun Riisberg pri
Esperanto, pri ĝia disvastiĝo kaj pri instruado de Esperanto en la
versperlernejo dum la venonta sezono. En la gazeto estas rubriko por aliĝo al
la kurso.
F-ino Riisberg faras aktivan laboron
sur la kampo de instruado, kaj ni instigas al aliaj imiti la ekzemplon de F-ino
Riisberg.'
Laŭ la artikolo de Albertslund-Posten
ŝi esperantistiĝis en la jaro 1936 kaj partoprenis en la jaro 1937 (aŭguste)
sian unuan internacian aranĝon en Mols kune kun 170 esperantistoj el 10 landoj.
Ŝi komencis instrui la lingvon en la jaro 1958.
En la lasta numero de D.E.B. Marto
1972 oni skribas:
'Ĵus aperis libro de Gudrun Riisberg,
konata al ĉiuj legantoj de D.E.B pro ŝiaj recenzoj, SUNO KAJ PlUVO, 15 noveloj
pri temoj variaj kiel suno kaj pluvo: de kortuŝa melankolio, tra streĉa
dramatiko ĝis malpeza gaja humoro. 80 paĝa.'
Ĉu aperis aliaj recenzoj pri la
novelaro aŭ pri ŝiaj aliaj verkoj kaj tradukaĵoj? Ĝis nun mi ne havis la tempon
traserĉi la poste aperintajn revuojn.
Ĉu fakuloj scias pri la novelaro? Almenaŭ ĝi ne estas menciita en 'Concise Encyclopedia
of the original literature of Esperanto 1887 – 2007.'
Kiom da aliaj merituloj kaj kulturaĵoj
ni riskos forgesi? Post la supraĵa legado de la revuoj, ŝajnas al mi ke la
respondo estas TIOM.
Krom
Mogens Rude Andersen, mi aparte dankas Jytte Sunekær, kiu kunportis la pezajn
revuojn al la klubejo, kaj Bent Holm-Laursen, kiu posedas la kopirajton, kaj
permesis al mi reaperigi rete la unuan novelon La Birdoj De La Onklino.
Mia artikolo ankaŭ legeblas en la revuo 'Esperanto en Danio' (Decembro 2011)
Do, jen la novelo:
La Birdoj de Onklino Maria.
Ĝis revido, karaj, fartu bone – kaj
zorgu bone pri Tom kaj Tula. Vi promesas tion, ĉu ne, por ke mi....''
''Estu trankvila, onklino Maria, ''
mi diris, dum mi karesis la manon de la maljunulino: ni atentos pri la bonfarto
de viaj karaj birdetoj, ĝis vi revenos, - eĉ ne unu plumo sur iliaj kapetoj
estos difektita.''
''Mi sentas min strange
maltrankvila. Por la unua fojo mi nun forlasos ilin, kaj mi sentas, ke io
terura okazos al ili, dum mi estas for.''
Taksio signalis ekster la domo, kaj
onklino Maria nervoze ekkaptis siajn diversajn valizojn kaj pakaĵojn.
''Mi akompanos vin al la stacidomo,
kara onjo,'' mi diris kaj prenis la grandan kofron kaj la ĉapelujon, - kaj tiel
komenciĝis por onklino Maria ŝia unua vojaĝo al la ĉefurbo.
Onklino Maria estas la ''hereda
onklino'' de mia familio. Nuntempe mia edzino kaj mi estas la favoratoj; sed la
konkurenco estas severa. Estis mia edzino Betty, kiu ekhavis la bonegan ideon
proponi, ke ni prizorgu la papagetojn de onklino Maria, kiam ŝi estis invitita
al dusemajna restado en Kopenhago, kaj ŝia kortuŝa dankemo donis bonan promeso
por la estonteco.
La kaĝo nun staris sur malgranda
tablo en la sidĉambro, kaj la du viglaj, verdaj birdetoj plenigis nian hejmon
per gaja pepado. Vere ili estis amuzaj, kaj pleje, kiam ĉiutage je tagmezo ni
eligis ilin el la kaĝo, kaj ili flugis tien kaj reen inter la fenestroj,
grimpis laŭ la kurtenŝnuroj kaj balanciĝis en ligna ringo pendanta sub la
lampo.
Sed – jen la katastrofo!
Aŭtomobil-akcidento sur la vojo – malfermita fenestro – kaj la birdoj estis
for.
Jes, katastrofo estas la ĝusta
vorto, - por la birdoj, kiujn atendis nekonata sorto, - por onklino Maria, kiu
ilin amis pli, ol iu ajn onklino iam ajn amis sian mopson, - kaj por ni, kiuj
vidis la heredon malaperi kun la birdoj en la bluan aeron.
Kiam ni jam iomete trankviliĝis
post la unua ekscito, ni komencis serĉi la fuĝintojn, sed vane; ili estis kaj
restis for, kaj la sekvantan tagon mi iris al la urbo por reveni post kelkaj
horoj kun du verdaj papagetoj, kiuj similis tiujn de onklino Maria tiom, kiom
du gutoj da brando similas unu la alian.
Ni malĝojis pro la malaperintaj
birdoj, fakte ni malĝojis; sed post kelkaj tagoj ni same amikiĝis kun la novaj,
- eble ĉar ni sentis, ke ni havas kune sekreton.
La tagon, kiam ni atendis onklinon
Maria, ni pasigis kuraĝigante nin reciproke. Certe ŝi ne rimarkos ion,
kompreneble ne. La aspekto kaj konduto de la birdoj estis en tia grado
konformaj al tiuj de la unuaj, ke oni povus suspekti, ke estas ĝuste la samaj,
kiuj la birdovendisto estis kaptinta kaj ree veninta al mi.
Kaj fine onklino Maria denove
staris en nia hejmo.
'' Ho, miaj karaj etuloj!'' ŝi
kriis kaj rapidis al la kaĝo, kara Tom, kara Tula, ĉu vi fartas bone? Vi ne
forgesis min, ĉu?'' Kaj ŝi metis unu diketan fingron inter la kraderojn.
Betty kaj mi sekvis ŝin per la
okuloj, - ni apenaŭ kuraĝis spiri.
''Ili kreskis, ĉu ne?'' subridis
mia edzino en momento de nervoza petolemo, - aĥ, fatala momento; la suspektemo
de onklino Maria tuj vekiĝis.
''Kio estas?'' Ŝi demandis en akra
tono, ''ĉu io okazis al ili?''
''Ne, ne, tute, ne,'' mi asertis
timigite, ''kiel vi povas pensi tion!''
Sed la onklino ne lasis sin
trankviligi.
''Jes, ja -io okazis,'' ŝi
lamentis, ''mi sciis tion tuj, kiam mi eniris en tiun ĉi ĉambron. Ili ne estas
Tom kaj Tula. Vi lasis miajn etulojn flugi for, kaj mi – vidos ilin – neniam –
plu.'' Plorante ŝi faligis sin sur la sofon kaj kaŝis sian vizaĝon inter la
kusenojn, dum Betty kaj mi rigardis ŝin tute konsternite.
Betty unue regis sin. ''Sed kara
onjo,'' ŝi insistis, milde, sed firme, '' vi ja certe rekonas viajn proprajn
etajn birdojn, ĉu ne? Nur rigardu iliajn verdajn plumojn kaj la ĉarmajn,
flavajn desegnaĵojn, kaj la bluan bekon de Tom, - kaj vidu nur, kiel ameme ili
kunbekiĝas kiel ĉiam.''
Onklino Maria malrapide levis la
kapon kaj rigardis tra larmoj la senkulpajn birdetojn, dum espero eklumis en
ŝiaj okuloj.
Ĝi eklumis ankaŭ ĉe mi, kaj ageme
mi turnis min al ŝi por fina venko.
''Jes, onjo,'' mi triumfis, ''vi
certe komprenas, ke nur pro ŝerco Betty diris, ke ili kreskis; vi jam mem
vidas, ke ili estas tute same malgrandaj kiel la unuaj.''
Mia edzino kaj mi ne plu atendas
ian ajn parton el la heredaĵo post onklino Maria.
Koran dankon al la posedanto de
la kopirajto Bent Laursen Holm, kiu
permesis al mi aperigi la novelon, la unuan de la novelaro SUNO KAJ PLUVO de Gudrun Riisberg. (ISBN 87
85020 53 2) eldonita de Dansk Esperanto Forlag, Åbyhøj, Danio en la jaro 1972)
