'La dana Esperanto-movado tra la okuloj de Gestapo'

  Ulrich Lins la aŭtoro de libro 'La Danĝera Lingvo' (eldonita 1988) kiu la 26-an de aprilo 2014 gastis la DEA-jarkunvenon prelegante laŭ la temo 'La dana Esperanto-movado tra la okuloj de Gestapo' 

 

Adolf Hitler i.a. malamis Judojn, Komunistojn, Framasonojn, Handikapulojn, Romaojn, Slavojn kaj Esperantistojn, Supozeble li opiniis, ke Esperanto estante la kreaĵo de la juda Ludoviko Zamenhof estas  fiaĵo kaj danĝere efika komunikilo internacia. Pro tio la lingvo estis malpermesata i.a. en Aŭstrio, Ĉekoslovakio, Germanio kaj Pollando, kaj tieaj esperantistoj estis sendataj al koncentrejoj. 

Tamen post la germana invado de Danio en aprilo 1940 danaj esperantistoj ne suferis, kaj ili pli malpli daŭre esperantumis ĝis la fino de la milito.

Kekanoj planis festeni Zamenhofan Tagon la 17-an de decembro 1941.

 Kial danaj esperantistoj estis tial bonŝancaj? Ulrich Lins grandparte respondis tiun demandon.

Post la falo de la Berlinmuro kaj Perestrojko historiistoj, kiel Ulrich Lins povis esplori la germanajn arkivojn de la 30-aj kaj 40 jaroj en Berlino, Moskvo kaj Varsovio, kiuj ĝis tiam estis ne esploreblaj. Pro tio li malkovris informojn koncerne la nazia sinteno pri la dana movado, kiuj mankis al li, kiam li verkis kaj unue eldonis la libron 'La Danĝera Lingvo'.

Per la studado de Gestapaj dokumentoj en Federacia Biblioteko li trovis pruvojn, ke la nazioj diligente kaj sisteme esploris la Esperantan aferon kaj ekde la jaro 1938 oni ankaŭ havis detalajn informojn pri la dana movado. La superulo de Adolf Eichmann, Profesoro Franz Alfred Siegs fervore gvidis stabon da esploristoj, kies celo estis kolekti informojn pri danĝeruloj t.e. Judoj, komunistoj, socialistoj, frimasonoj kaj esperantistoj. Li opiniis, ke ideologo estas tia danĝera kia politika aktivulo.

Tiu, kiu aparte respondecis pri la esploro de esperantistaj aktivoj estis Host Kunzer, kies konfidato estis instruisto nomata Teodor Koch de Bremen, kiu scipovis sed malaprobis Esperanton, ĉar li opiniis ĝin danĝera. Teodor Koch diligente legis kaj germanigis Esperantajn legaĵojn i.a. Heroldo de Esperanto. En 1938 Host Kunzer jam havis membro-adresarojn de la movadoj en Danio, Nederlando kaj Norvegio. Oni ankaŭ disponis detaljan informon pri la SAT- kongreso en 1939, okazanta en Kopenhago. En 1940 ili ankaŭ estis informita pri la planota sed ne okazonta CDE-jarkunveno en Holbaek.

Teodor Koch certe ankaŭ legis la libron 'Tra Densa Mallumo' eldonata en la jaro 1942, kiu kaj enhavas kaŭstikajn komentojn pri la kunlaborado de germanaj esperantistoj kun la registraro en la jaro 1933 kaj laŭdas la lukton de ĉinaj esperantistoj kontraŭ la japanaj.

Ulrich Lins trovis pruvojn, ke oni sendis la raportojn al Berlino pri la dana situacio, sed oni tamen aldonis, ke danaj esperantistoj estas maldanĝeraj, tial ne necesas aresti esperantistojn aŭ konfiski iliajn aĵojn. Ankaŭ en Norvegio, kie aperis funebra anonco pri la morto de la germana asocio kaj kritika artikolo pri la germana sinteno kontraŭ Esperanto, nenio okazis. Aliflanke en Aŭstrio en la jaro 1938 oni fermis la Esperantan Muzeon tuj post la aneksado de la lando, kaj en Pollando la 1-an de oktobro 1939 la familio Zamenhofa estis arestita.

Ulrich Lins trovis ankaŭ dokumentojn, kiu pruvas, ke la celo germana estis la ekstermo de Esperanto. Tamen en landoj kiel Danio kaj Norvegio ili prokrastis tiel agadi, ĉar ili taksis ke la popola sinteno estus kontraŭ tia agado. Li komparis la statuson de la dana judaro kun la statuso de la dana esperantistaro en la dana komunumo. La dana popolo estis al ili protektema. Tial havante pli urĝajn problemojn la germanoj verŝajne volis ne tro frue provoki la loĝantaron per premega politiko.